هپاتیت یک بیماری التهابی کبد است که ممکن است ناشی از عوامل مختلفی مانند عفونت ویروسی، مصرف الکل، داروها یا بیماری‌های خودایمنی باشد. واژه "هپاتیت" از واژه یونانی "هپات" به معنای کبد و "ایت" به معنای التهاب گرفته شده است. التهاب کبد می‌تواند موقت (حاد) یا دائمی (مزمن) باشد و اگر به موقع تشخیص داده نشود، ممکن است به سیروز کبدی یا حتی سرطان کبد منجر شود.
آنچه در این مقاله می‌خوانیم:
انواع هپاتیت
هپاتیت به انواع مختلفی تقسیم می‌شود که شایع‌ترین آن‌ها هپاتیت ویروسی است. ویروس‌های شناخته شده‌ی هپاتیت شامل انواع A، B، C، D و E هستند.
هپاتیت A
- نوعی هپاتیت ویروسی حاد است.
- از طریق غذا و آب آلوده منتقل می‌شود.
- معمولاً بدون عارضه جدی بهبود می‌یابد.
- با واکسیناسیون قابل پیشگیری است.
هپاتیت B
- می‌تواند حاد یا مزمن باشد.
- از طریق تماس با خون، مایعات بدن، رابطه جنسی و از مادر به جنین منتقل می‌شود.
- احتمال مزمن شدن آن در کودکان بیشتر از بزرگسالان است.
- می‌تواند به سیروز یا سرطان کبد منتهی شود.
هپاتیت C
- بیشتر به شکل مزمن است.
- عمدتاً از طریق خون آلوده منتقل می‌شود (تزریق مشترک، انتقال خون).
- درمان‌پذیر است اما واکسن مؤثری برای آن وجود ندارد.
هپاتیت D
- تنها در افرادی بروز می‌کند که هم‌زمان به هپاتیت B مبتلا هستند.
- شدت بیماری را افزایش می‌دهد.
- با پیشگیری از هپاتیت B می‌توان از آن جلوگیری کرد.
هپاتیت E
- شبیه به هپاتیت A از طریق آب و غذای آلوده منتقل می‌شود.
- در اکثر موارد حاد و خودمحدود شونده است.
- برای زنان باردار می‌تواند خطرناک باشد.
راه‌های انتقال هپاتیت
راه‌های انتقال بسته به نوع ویروس متفاوت است، اما به طور کلی شامل موارد زیر می‌شود:
- تماس با خون آلوده: از جمله تزریق با سرنگ مشترک، انتقال خون، سوزن‌های آلوده.
- تماس جنسی: به ویژه در هپاتیت‌های B و C.
- انتقال از مادر به جنین: به خصوص در نوع B.
- مواد غذایی و آب آلوده: در هپاتیت‌های A و E.
- تماس نزدیک با فرد آلوده: مانند زندگی مشترک در محیط‌های غیربهداشتی.
واکسیناسیون در هپاتیت
انواع واکسن هپاتیت
واکسن هپاتیت A
- معمولاً به کودکان و افرادی که در معرض خطر هستند، تزریق می‌شود.
- دو دوز دارد که در فاصله ۶ ماه از یکدیگر تزریق می‌شود.
- اثر محافظتی آن بالای ۹۵٪ است.
واکسن هپاتیت B
- از زمان نوزادی در برنامه واکسیناسیون کشوری ایران وجود دارد.
- شامل سه دوز (در زمان تولد، یک ماهگی و شش ماهگی) است.
- در بزرگسالان نیز قابل تزریق است، به ویژه برای کارکنان حوزه درمان، بیماران دیالیزی، افراد دارای رفتارهای پرخطر و…
واکسن هپاتیت C
تاکنون واکسن مؤثری برای هپاتیت C تولید نشده است، اما داروهای درمانی با اثر بالا در دسترس هستند.
میزان اثربخشی واکسن هپاتیت
واکسن‌های هپاتیت A و B بسیار مؤثرند:
- واکسن هپاتیت A: بیش از ۹۵٪ اثربخشی بعد از دو دوز کامل.
- واکسن هپاتیت B: حدود ۹۰–۹۵٪ اثربخشی در افراد سالم. در برخی افراد مانند سالمندان یا بیماران با نقص ایمنی ممکن است اثربخشی کاهش یابد.
- ایمنی حاصل از واکسن B ممکن است برای ۲۰ سال یا بیشتر باقی بماند.
دوز یادآور در واکسن هپاتیت
در بیشتر افراد سالم نیازی به دوز یادآور برای واکسن هپاتیت B نیست، زیرا پاسخ ایمنی اولیه طولانی‌مدت است. اما در برخی افراد مانند:
- کارکنان حوزه سلامت
- بیماران دیالیزی
- افراد با سیستم ایمنی ضعیف
دوز یادآور (بوستر) ممکن است در فواصل زمانی مشخص توصیه شود. برای ارزیابی نیاز به یادآور، گاهی سطح آنتی‌بادی (HBsAb) در خون اندازه‌گیری می‌شود.
مکمل‌های مفید در پیشگیری یا بهبود علائم هپاتیت
در کنار درمان دارویی، برخی مکمل‌ها و تغذیه سالم می‌توانند به بهبود عملکرد کبد و کاهش علائم هپاتیت کمک کنند. این مکمل‌ها باید با نظر پزشک مصرف شوند:
سیلیمارین (خار مریم)
- آنتی‌اکسیدان قوی
- محافظت از سلول‌های کبدی
- بهبود عملکرد آنزیم‌های کبدی
ویتامین D
- کمبود آن در بیماران مبتلا به هپاتیت مزمن شایع است.
- نقش مهمی در تنظیم پاسخ ایمنی دارد.
ویتامین C و E
آنتی‌اکسیدان‌هایی که ممکن است به کاهش التهاب کمک کنند.
روی (زینک)
- در برخی مبتلایان به هپاتیت C کمبود دارد.
- در کاهش آسیب‌های کبدی نقش دارد.
اُمگا-۳
- دارای خواص ضدالتهابی
- کمک به کاهش چربی در کبد
پروبیوتیک‌ها
- تنظیم فلور میکروبی روده
- بهبود سلامت سیستم گوارشی و ایمنی بدن
کاهش مصرف الکل و چربی‌های اشباع
اگرچه مکمل نیست، اما اجتناب از این عوامل تأثیر بسزایی در پیشگیری و کنترل هپاتیت دارد.
هپاتیت بیماری‌ای است که اگرچه ممکن است بدون علامت باشد، اما عوارض جدی و گاه کشنده دارد. خوشبختانه با آگاهی‌رسانی، رعایت نکات بهداشتی، واکسیناسیون مناسب و پیگیری درمان‌های مؤثر، می‌توان از بروز یا پیشرفت آن جلوگیری کرد. نقش مکمل‌ها، تغذیه سالم و پیروی از توصیه‌های پزشکی در بهبود کیفیت زندگی مبتلایان غیرقابل انکار است.
پیشگیری همیشه بهتر از درمان است.
به‌ویژه در بیماری‌هایی که مانند هپاتیت می‌توانند در سکوت، کبد را نابود کنند.
درمان انواع هپاتیت
درمان هپاتیت بستگی زیادی به نوع آن (A، B، C، D، E) و مرحله بیماری (حاد یا مزمن) دارد. در ادامه، شیوه‌های درمانی رایج برای هر نوع هپاتیت و وضعیت درمان قطعی آن را توضیح می‌دهم:
درمان هپاتیت A
- درمان: نیاز به درمان خاصی ندارد. بیشتر بیماران به‌طور خودبه‌خود بهبود می‌یابند.
- درمان قطعی: بله؛ چون بیماری خودمحدودشونده است و بعد از یک دوره بیماری حاد، بدن ایمنی پیدا می‌کند.
- اقدامات حمایتی: استراحت، رژیم غذایی مناسب، نوشیدن مایعات زیاد، پرهیز از الکل و داروهای آسیب‌زننده به کبد.
درمان هپاتیت B
- در نوع حاد: در اغلب موارد درمان خاصی نیاز ندارد و بدن به‌طور طبیعی ویروس را پاکسازی می‌کند.
- در نوع مزمن: درمان برای کاهش بار ویروس، مهار آسیب کبدی و پیشگیری از سیروز و سرطان انجام می‌شود.
- داروها:
- داروهای ضدویروس مثل تنوفوویر (Tenofovir) و انتکاویر (Entecavir)
- در برخی موارد از اینترفرون استفاده می‌شود، اما با عوارض زیادی همراه است.
- درمان قطعی: در حال حاضر برای هپاتیت B درمان قطعی (eradication) وجود ندارد، اما با داروهای فعلی می‌توان آن را مهار کرد و بیماری را کنترل نمود.
درمان هپاتیت C
- درمان: بله، در حال حاضر درمان قطعی برای این نوع هپاتیت وجود دارد.
- داروها:
- داروهای جدید مثل سوفوسبوویر (Sofosbuvir)، داکلاتاسویر (Daclatasvir)، لِدیپاسویر (Ledipasvir) و سایر ترکیبات ضدویروسی مستقیم (DAA)
- مدت درمان: معمولاً بین ۸ تا ۱۲ هفته
- درمان قطعی: بله، درصد درمان موفق بیش از ۹۵٪ است.
درمان هپاتیت D
- این نوع تنها همراه با هپاتیت B دیده می‌شود.
- درمان: سخت‌تر است و گزینه‌های درمانی محدودی دارد.
- دارو: برخی از بیماران از پِگ-اینترفرون آلفا استفاده می‌کنند، اما موفقیت درمان کم است.
- درمان قطعی: هنوز درمان قطعی برای هپاتیت D وجود ندارد.
درمان هپاتیت E
- مانند هپاتیت A، معمولاً خودمحدودشونده است.
- درمان: نیاز به درمان دارویی خاصی ندارد.
- در افراد با ضعف سیستم ایمنی یا زنان باردار: ممکن است مصرف دارویی مانند ریباویرین تحت نظر پزشک توصیه شود.
- درمان قطعی: بله، در اکثر موارد خودبه‌خود بهبود می‌یابد.
منابع:
تهیه شده توسط: تیم تولید محتوای فارم آنلاین