گرفتگی عضله (Muscle Cramp) انقباض ناگهانی، غیرارادی و دردناک یک عضله یا گروهی از عضلات است که معمولاً با درد شدید همراه است. این حالت میتواند از چند ثانیه تا چند دقیقه طول بکشد و معمولاً پس از فعالیت شدید یا در شرایط خاصی رخ میدهد. این انقباضها معمولاً کوتاهمدت هستند اما میتوانند بسیار دردناک باشند. گرفتگی عضلات معمولاً در برخی از عضلات شیوع بیشتری دارد، اما میتواند در هر عضلهای از بدن ایجاد شود.
در این مقاله به بررسی علل، راهکارهای پیشگیری و درمان این مشکل میپردازیم.
آنچه در این مقاله میخوانیم:
- گرفتگی عضله در کدام عضلات بیشتر رخ میدهد؟
- دلایل گرفتگی عضلات چیست؟
- نقش پمادهای موضعی در درمان گرفتگی عضلات
- عملکرد چسبهای ضد درد در گرفتگی عضلات
- شیوع گرفتگی عضلات در افراد مختلف
- راهکارهای پیشگیری از گرفتگی عضلات
- ۴ راهکار درمانی مؤثر برای گرفتگی عضلات
- داروهای مؤثر در کاهش درد و گرفتگی عضلات
- ویتامینها و املاح مورد نیاز برای سلامت عضلات
- استفاده از کمپرس سرد و کمپرس گرم در گرفتگی عضلات
- نکات تکمیلی برای پیشگیری از گرفتگی عضلات
گرفتگی عضله در کدام عضلات بیشتر رخ میدهد؟
گرفتگی عضله میتواند در هر عضلهای از بدن رخ دهد، اما معمولاً در عضلات زیر شایعتر است:
- عضلات ساق پا (ماهیچه دوقلو و سولئوس)
- عضلات ران (جلویی یا پشتی ران)
- عضلات کف پا
- عضلات دستها یا بازوها (به خصوص در ورزشکاران)
- عضلات کمر و شکم (شیوع کمتر)
دلایل گرفتگی عضلات چیست؟
گرفتگی عضله میتواند به دلایل مختلفی ایجاد شود:
- فعالیت بدنی شدید یا طولانیمدت: ورزش سنگین بدون گرم کردن مناسب میتواند منجر به خستگی و گرفتگی عضلات شود.
- کمآبی بدن (Dehydration): کاهش مایعات بدن باعث اختلال در تعادل الکترولیتها شده و احتمال گرفتگی را افزایش میدهد.
- کمبود املاح: کمبود پتاسیم، کلسیم، منیزیم و ویتامین D از علل شایع گرفتگی عضلات است.
- خستگی عضلات
- اختلالات عصبی یا گردش خون ضعیف: کاهش جریان خون به عضلات، مانند در افراد مسن، میتواند علت گرفتگی باشد.
- مصرف برخی داروها: داروهایی مانند دیورتیکها، استاتینها و برخی آنتیبیوتیکها ممکن است موجب گرفتگی شوند.
- بیماریها یا شرایط پزشکی: دیابت، نارسایی کلیه، بیماریهای عصبی و بارداری از عوامل خطر هستند.
- سرما یا کشیدگی غیرمنتظره عضلات
نقش پمادهای موضعی در درمان گرفتگی عضلات
برخی پمادهای موضعی میتوانند در کاهش درد و تسکین گرفتگی مؤثر باشند. این پمادها معمولاً حاوی موادی مانند منتول، کافور، یا کپسایسین هستند که:
- افزایش جریان خون را در ناحیه تسهیل میکنند.
- باعث گرما یا سرما در عضله شده و انقباض را کاهش میدهند.
- به آرامش عضلات کمک میکنند.
عملکرد چسبهای ضد درد در گرفتگی عضلات
چسبهای ضد درد (Pain Relief Patches) معمولاً حاوی موادی مانند لیدوکائین، منتول یا داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAIDs) هستند. عملکرد آنها:
- کاهش درد موضعی از طریق بیحس کردن یا کاهش التهاب
- کمک به کاهش تنش عضلانی
- ایجاد احساس گرما یا سرما برای بهبود گردش خون و کاهش انقباض.
این چسبها به خصوص برای دردهای خفیف تا متوسط مؤثر هستند، اما برای گرفتگیهای شدید ممکن است درمانهای تکمیلی نیاز باشد.
شیوع گرفتگی عضلات در افراد مختلف
بسته به سن و شرایط جسمی متفاوت است و معمولاً در گروه های زیر بیشتر مشاهده میشود:
افراد مسن (بالای ۵۰ سال)
به دلیل:
- کاهش توده عضلانی با افزایش سن (آتروفی عضلانی).
- کاهش جریان خون در عضلات.
- کمبود برخی املاح و ویتامینها (مانند کلسیم، پتاسیم، و منیزیم).
- مشکلات عصبی-عضلانی مرتبط با افزایش سن.
- مصرف داروهای خاص مانند دیورتیکها که باعث کاهش الکترولیتها میشوند.
ورزشکاران یا افراد جوان فعال
به دلیل:
- فعالیت بدنی شدید یا تمرینات بیش از حد.
- کمآبی و از دست دادن الکترولیتها به دلیل تعریق زیاد.
- عدم گرم کردن یا کشش مناسب قبل از ورزش.

زنان باردار
به دلیل:
- تغییرات هورمونی
- کمبود مواد معدنی (خصوصاً منیزیم و کلسیم)
- فشار روی عضلات پا
افراد با بیماریهای خاص
به دلیل:
- دیابت
- بیماری کلیوی
- مشکلات عصبی.
در مجموع، گرفتگی عضله با افزایش سن شایعتر میشود، اما میتواند در هر سنی بسته به شرایط بدنی و سبک زندگی رخ دهد.
راهکارهای پیشگیری از گرفتگی عضلات
گرفتگی عضلات میتواند به دلایل مختلفی به وجود آید. در ادامه به راهکارهایی برای پیشگیری از گرفتگی عضلات پرداختهایم.
هیدراته نگه داشتن بدن
مصرف کافی آب، خصوصاً در حین ورزش یا هوای گرم، ضروری است.
تغذیه مناسب
مصرف مواد غذایی حاوی پتاسیم، کلسیم و منیزیم برای سلامت عضلات ضروری است.
- پتاسیم: موز، آووکادو، سیبزمینی.
- کلسیم: لبنیات، سبزیجات برگ سبز.
- منیزیم: آجیل، دانهها، غلات کامل.
گرم کردن و کشش عضلات
پیش از ورزش، حتماً بدن را گرم کرده و عضلات را کشش دهید.
انتخاب کفش مناسب
استفاده از کفشهایی که فشار را به طور متناسب روی پا تقسیم میکنند، میتواند کمککننده باشد.
اجتناب از نشستن یا ایستادن طولانی
تغییر وضعیت بدن به طور منظم باعث بهبود گردش خون میشود.
۴ راهکار درمانی مؤثر برای گرفتگی عضلات
- ماساژ و کشش عضله: ماساژ ملایم ناحیه مبتلا و کشش تدریجی میتواند انقباض را کاهش دهد.
- استفاده از کمپرس گرم یا سرد: گرما جریان خون را افزایش میدهد و سرما التهاب و درد را کاهش میدهد.
- حمام آب گرم یا نمک اپسوم: حمام کردن با آب گرم و نمک اپسوم به شل شدن عضلات کمک میکند.
- مصرف مایعات و الکترولیتها: نوشیدن مایعات حاوی الکترولیت، مانند آب نارگیل یا نوشیدنیهای ورزشی

داروهای مؤثر در کاهش درد و گرفتگی عضلات
- مسکنها: داروهایی مانند ایبوپروفن و ناپروکسن برای کاهش درد و التهاب استفاده میشوند.
- شلکنندههای عضلانی: مانند باکلوفن یا سیکلوبنزاپرین برای موارد شدید تجویز میشوند.
- مکملهای معدنی: مصرف مکملهای کلسیم مانند قرص کلسیم سیترات یوروویتال، منیزیم مانند ساشه منیزیم یوهلث و پتاسیم برای افرادی که دچار کمبود هستند.
- پمادها و چسبهای موضعی: محصولات حاوی منتول، کافور یا لیدوکائین میتوانند درد را تسکین دهند.
ویتامینها و املاح مورد نیاز برای سلامت عضلات
برای درمان و پیشگیری از گرفتگی عضلات، مصرف ویتامینها و املاح خاصی که در عملکرد طبیعی عضلات نقش دارند، ضروری است. در ادامه به این مواد اشاره شده است:
ویتامینها
ویتامین D
- به جذب کلسیم و منیزیم کمک میکند و نقش مهمی در سلامت عضلات دارد.
- کمبود ویتامین D ممکن است باعث ضعف و گرفتگی عضلات شود.
- منابع: نور خورشید، ماهیهای چرب (سالمون، تن)، تخممرغ، شیر غنیشده.
ویتامین B1 (تیامین)
- برای سلامت اعصاب و عملکرد عضلات ضروری است.
- منابع: غلات کامل، حبوبات، آجیل.
ویتامین B6
- در متابولیسم پروتئین و عملکرد عضلات مؤثر است.
- منابع: موز، سیبزمینی، ماهی، گوشت مرغ.
ویتامین B12
- به عملکرد اعصاب و عضلات کمک کرده و کمبود آن میتواند باعث گرفتگی شود.
- منابع: گوشت، ماهی، لبنیات، تخممرغ.

املاح
پتاسیم
- برای تنظیم تعادل الکترولیت و جلوگیری از انقباضات غیرطبیعی عضلات ضروری است.
- کمبود پتاسیم میتواند منجر به گرفتگی عضلات شود.
- منابع: موز، سیبزمینی، آووکادو، پرتقال.
کلسیم
- نقش حیاتی در انقباض و شل شدن عضلات دارد.
- کمبود کلسیم میتواند باعث گرفتگی شود، بهخصوص در زنان باردار یا سالمندان.
- منابع: لبنیات، سبزیجات برگ سبز، بادام، محصولات غنیشده.
منیزیم
- به آرامش عضلات و پیشگیری از انقباضات غیرارادی کمک میکند.
- کمبود منیزیم یکی از دلایل شایع گرفتگی است.
- منابع: آجیل، دانهها، غلات کامل، سبزیجات سبز.
سدیم
- نقش مهمی در تعادل مایعات و عملکرد عضلات دارد.
- کمبود سدیم، خصوصاً در افراد ورزشکار یا در گرما، میتواند باعث گرفتگی شود.
- منابع: نمک، آب گوشت، غذاهای حاوی سدیم طبیعی.
استفاده از کمپرس سرد و کمپرس گرم در گرفتگی عضلات
برای درمان گرفتگی عضلات، انتخاب بین کمپرس گرم یا سرد به شرایط و مرحله گرفتگی بستگی دارد:
استفاده از کمپرس گرم در گرفتگی عضلات
موارد استفاده از کمپرس گرم
- بعد از گرفتگی: زمانی که عضله سفت یا دردناک است و نیاز به آرامش دارد.
- برای افزایش جریان خون به عضله و شل کردن آن استفاده میشود.
- مناسب برای گرفتگی ناشی از خستگی عضلات یا تنش مزمن عضلانی.
نحوه استفاده از کمپرس گرم
- یک حوله گرم یا کیسه آب گرم را روی ناحیه گرفتگی قرار دهید.
- حدود ۱۵-۲۰ دقیقه استفاده کنید.
استفاده از کمپرس سرد در گرفتگی عضلات
موارد استفاده از کمپرس سرد
- بلافاصله پس از گرفتگی شدید یا آسیبدیدگی عضله.
- کمک به کاهش التهاب و بیحس کردن ناحیه برای کاهش درد.
- مناسب برای گرفتگیهایی که با تورم یا آسیب عضلانی همراه هستند.
نحوه استفاده از کمپرس سرد
- کیسه یخ را در حوله بپیچید و روی ناحیه بگذارید.
- ۱۰-۱۵ دقیقه استفاده کنید، سپس استراحت دهید.
موارد استفاده از کمپرس سرد و کمپرس گرم
- گرفتگی ساده یا خستگی: کمپرس گرم معمولاً مؤثرتر است.
- آسیبدیدگی یا التهاب: ابتدا کمپرس سرد استفاده کنید و بعد از چند ساعت، کمپرس گرم برای بهبود جریان خون و شل شدن عضله توصیه میشود.
توصیه: اگر گرفتگی مکرر یا شدید است، بهتر است با پزشک مشورت کنید تا علت زمینهای مشخص شود.
نکات تکمیلی برای پیشگیری از گرفتگی عضلات
- مصرف کافی آب و مایعات برای جلوگیری از کمآبی.
- داشتن رژیم غذایی متعادل حاوی منابع غنی از ویتامینها و املاح.
- در صورت نیاز، استفاده از مکملها تحت نظر پزشک، بهویژه برای افرادی که رژیم غذایی محدود دارند یا در معرض کمبود هستند.
- فعالیت بدنی منظم همراه با کشش عضلات.
نتیجه گیری:
- ویتامینها: D، B1، B6، B12
- املاح: پتاسیم، کلسیم، منیزیم، سدیم
این مواد برای پیشگیری و درمان گرفتگی عضلات ضروری هستند و باید از طریق رژیم غذایی یا مکملها تأمین شوند. شما میتوانید انواع مکملها را از داروخانه فارم آنلاین خریداری کنید.
منابع:
تهیه شده توسط: تیم تولید محتوای فارم آنلاین